Τα παιδιά μαθαίνουν από παραδείγματα που είναι έγκυρα γι’ αυτά. Και αγνοούν τα μη αυθεντικά.
Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους ένας έφηβος μπορεί να επηρεάζεται από έναν ενήλικα και συνομηλίκους και να μην επηρεάζεται από έναν άλλο, ακόμη και αν αναγνωρίζεται ως αυθεντία από άλλους ενήλικες της οικογένειας ή της κοινότητας, όπως ο δάσκαλος στο σχολείο, ο πατέρας ή ο πατριός.
Δεδομένου ότι τα παιδιά και οι έφηβοι δεν ζουν σε έναν απομονωμένο κόσμο, έχουν τη δυνατότητα να λαμβάνουν πληροφορίες για τα αιτήματά τους από το Διαδίκτυο, τις έγκυρες ομάδες με τον ίδιο ρόλο προσδοκίες ομοϊδεατών, τα κοινωνικά δίκτυα, εκτός από τα συμπεράσματα από τις καταστάσεις που τους συμβαίνουν, αντιγράφουν τη συμπεριφορά των ενηλίκων, – λέει ο ψυχολόγος Andrei Kashkarov.
Φωτογραφία: Pixabay
Αν ένα άτομο που έχει εξουσία για ένα παιδί πάρει ένα ρίσκο, το άλλο θεωρεί τη συμπεριφορά του ως κανόνα και προσπαθεί να τη μιμηθεί. Τα παιχνίδια των σύγχρονων εφήβων μοιάζουν με ιχνογραφία και αντιγραφή από τα “παιχνίδια” των ενήλικων ανθρώπων που θέλουν να επηρεάσουν, να λάμψουν, να υποτάξουν, να επιτύχουν, να κερδίσουν (ανταγωνιστές και αντίπαλοι των ασθενέστερων). Και θα ήταν παράξενο αν ήταν διαφορετικά.
Η αυταρχικότητα σε μια σχολική συλλογικότητα έχει υπό όρους πολλά επίπεδα – στις συλλογικότητες των εφήβων, όπως και στην κοινότητα των ενηλίκων υπάρχει μια ιεραρχία.
Ο αρχηγός, ο έφηβος (ή η ομάδα) που βρίσκεται κοντά του και όσοι συμμετέχουν στο “παιχνίδι” ως στατιστικολόγοι και βοηθοί. Οι τελευταίοι όμως είναι η βάση της διαδικασίας, χωρίς αυτούς ο ηγέτης δεν θα είναι ηγέτης, γι’ αυτό και οι νέοι συμμετέχουν συνειδητά σε τέτοια “παιχνίδια” και ομάδες.
“Θέλεις να γίνεις σαν εμάς” – κάνε το ίδιο. Αυτή δεν είναι μια νέα ιδέα, όλες οι κοινότητες (όχι μόνο οι εφηβικές) με ιεραρχική (αυταρχική) διοίκηση, ακόμα και οι οικονομικές πυραμίδες λειτουργούν με την ίδια αρχή – κάνε όπως εμείς και θα ανέβεις.
Αν ένας έφηβος δεν έχει εναλλακτικές λύσεις για την εξέλιξή του και φοβάται (ένας πολύ υπαρκτός φόβος μεταξύ των εφήβων) να μείνει μόνος του, χωρίς παρέα και κάλυψη από την εξουσία, ένας απόκληρος, τότε δέχεται πρόθυμα τους κανόνες του παιχνιδιού, τις έννοιες και εμπλέκεται στη διαδικασία οικειοθελώς.
Ποια παιδιά κινδυνεύουν
Πρόκειται για συμβατικά αδύναμους, που αποκτούν δύναμη, εφήβους που ονειρεύονται το ρόλο του ηγέτη ή/και τα οφέλη που απορρέουν από την κοινή δραστηριότητα της ομάδας (παιχνίδι). Ονομάζονται καταλλήλως “wingmen”.
Ο υποταγμένος ψυχότυπος με χαμηλή αυτοπεποίθηση, που δεν έχει εναλλακτικές λύσεις ανάπτυξης (επιτυχίες σε άλλους τομείς δραστηριότητας, που μπορεί να είναι οι σπουδές, επιτεύγματα σε εξωσχολικές (χόμπι) και αθλητικές δραστηριότητες, σύνδεση με άλλες εξουσιαστικές ομάδες). Εξαιτίας των υπό όρους προβλημάτων ανεξαρτησίας και αυτοπεποίθησης, ένας τέτοιος έφηβος (ψυχότυπος) αποτελεί ζωντανό παράδειγμα ενός “βοηθού” των φτερών στα παιχνίδια που επιλέγουν οι “αρχές”.
Πώς να διακρίνετε τους “κανονικούς” κινδύνους από τα επικίνδυνα παιχνίδια
Από τις γνωστές επιδόσεις των ατόμων που έχουν εξουσία στην κοινότητα. Από την εμπειρία, την ιστορία και τις πραγματικές πράξεις. Αν οι έφηβοι που ασκούν επιρροή έχουν μια καταστροφική αναπτυξιακή εμπειρία, ο έφηβος που συμμετέχει στο παιχνίδι θα καταλήξει και σε αυτήν.
Μια μελέτη περίπτωσης από την εμπειρία μου έχει ως εξής. Ένας έφηβος είχε παιδικό τραύμα στην οικογένεια, είδε εξαπάτηση, άδικες αποφάσεις (τιμωρίες) και κακοποίηση, έφυγε από το σπίτι, επέστρεψε και “το τζίνι βγήκε από το μπουκάλι”.
Στην ηλικία των 12-13 ετών έγινε νταής, βασίστηκε στην προσωπική του δύναμη, πάλεψε με τους συνομηλίκους του, “καθιέρωσε την εξουσία με σωματική βία”.
Το παιχνίδι του κινδύνου έγινε ένας προσωπικά υποκινούμενος κανόνας συμπεριφοράς: αφενός το επιθετικό και επικίνδυνο παιχνίδι με κίνδυνο για τη ζωή ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι υπήρχε η ευκαιρία να επηρεάσει τους ασθενέστερους (απροετοίμαστους και άπειρους) συνομηλίκους, αφετέρου – και αυτό είναι αλληλένδετο – ο έφηβος βελτίωσε τις δεξιότητες, ανέπτυξε ακόμη περισσότερο τη δύναμη. Δηλαδή, αισθάνθηκε τα αποτελέσματα του κινδύνου που διαχειρίστηκε, το κύρος και την επιρροή μεταξύ άλλων εφήβων. Αυτή είναι μία από τις κύριες αναπτυξιακές έννοιες: η επιθυμία να είναι σημαντικός.
Για έναν τέτοιο έφηβο, ο κίνδυνος και η επικινδυνότητα του παιχνιδιού γίνεται αντιληπτός ως κανόνας και όχι ως κίνδυνος. Επιπλέον, ο κανόνας γι’ αυτόν είναι μη εναλλακτικός. Ενίσχυση της εξουσίας έναντι των άλλων μέσω της πρόκλησης και του κινδύνου.
Ποιος φταίει και τι πρέπει να γίνει
Όλοι φταίνε. Αλλά εγώ θα έβαζα την οικογένεια στην πρώτη θέση. Στην οικογένεια, εφόσον διατηρείται η εμπιστοσύνη στις σχέσεις παιδιών-γονέων, καθορίζονται οι αρχές και τα θεμέλια των κινήτρων, των δραστηριοτήτων, των στόχων, των αποδεκτών τρόπων συμπεριφοράς και των ταμπού. Τα υπόλοιπα (κοινωνικά δίκτυα, εκπαιδευτικό σύστημα, εμπειρία από την κατασκήνωση υγείας των παιδιών, σχολικοί φίλοι και αθλητικοί σύλλογοι) επηρεάζουν με τον δικό τους τρόπο, αλλά λιγότερο.
Εάν ο πυρήνας των αποδεκτών προτύπων συμπεριφοράς σε έναν έφηβο έχει καθοριστεί από ένα έγκυρο παράδειγμα στην οικογένεια, τα κριτήρια, οι ευκαιρίες και οι κίνδυνοι έχουν εξηγηθεί και, κυρίως, ο έφηβος γίνεται αντιληπτός και κατανοητός, εάν δεν έχει χαθεί η εμπιστοσύνη, ο έφηβος είναι ήδη “δυνατός” με τον τρόπο του και μπορεί να αντισταθεί στην εμπλοκή στο “παιχνίδι” που συμφέρει κάποιον από το εξωτερικό.
Συμπεριλαμβανομένης της επιλογής εναλλακτικών επιλογών επικοινωνίας ή της ανάπτυξης δύναμης μέσω των δικών τους επιτευγμάτων σε έναν άλλο τομέα εφαρμογής των ιδεών. Ο ορισμός της έννοιας “επικαιρότητα” είναι πολύ σημαντικός εδώ.
Αντίστοιχα, σε μια ονομαστική οικογένεια, ακόμη και σε μια πλήρη, αλλά όπου η μητέρα, η μητριά, ο πατέρας ή ο πατριός δεν γίνονται αντιληπτοί ως εξουσιαστές, δεν μπορεί να επιτευχθεί αυτή η επιρροή και ο έφηβος πηγαίνει σε ένα μέρος όπου αυτή η επιρροή (εξουσία και ενδιαφέρον) εκφράζεται πιο έντονα.
Το προσωπικό παράδειγμα ενός εξουσιαστικού ενήλικα λειτουργεί για την πρόληψη. Η συμμετοχή στην κοινότητα των εφήβων, όπου είναι δυνατόν να επιτευχθεί επιτυχία χωρίς να διακινδυνεύσει κανείς τη ζωή και την υγεία του σε ένα επικίνδυνο παιχνίδι.
Είναι δυνατή η ανακατεύθυνση της υπό όρους καταστροφικής ενέργειας προς μια ασφαλή κατεύθυνση, επιλέγοντας και πάλι μια έγκυρη κοινότητα, βοηθώντας την επιλογή του εφήβου. Χωρίς όμως να τον εξαναγκάσουμε να την κάνει με το ζόρι.
Ένας από τους καλύτερους τρόπους ενασχόλησης είναι μέσω ενός αθλήματος ή ενός χόμπι. Μπορεί να είναι η μουσική, η ζωγραφική, το τρέξιμο ή το άθλημα. Ένας έγκριτος γονέας μπορεί επίσης να ξεκινήσει ασφαλείς δραστηριότητες μέσω του προσωπικού παραδείγματος και των κοινών δραστηριοτήτων.
Η οικογενειακή υποστήριξη, τα κίνητρα, τα μακροπρόθεσμα σχέδια ανάπτυξης, οι εκπαιδευτικές διαδρομές, ακόμη και οι οικογενειακές παραδόσεις (δυναστείες) είναι επίσης σημαντικά.
Ή με τη συμμετοχή του εφήβου σε ένα κατάλληλο αθλητικό τμήμα, υπό την καθοδήγηση ενός έμπειρου εκπαιδευτικού (συμπληρωματική εκπαίδευση), προπονητή.
Οι επιτυχίες που σταδιακά επιτυγχάνει ο έφηβος σε τέτοιες δραστηριότητες θα τον ενδυναμώσουν (δύναμη, κύρος, αυτοπεποίθηση – όλα συνδέονται) και θα τον αποτρέψουν από το να μπει σε επικίνδυνες κοινότητες και παιχνίδια.
Λογικά, αν ήδη σημειώνει πρόοδο και βλέπει ακόμη μεγαλύτερες προοπτικές ανάπτυξης, γιατί να χρειάζεται εναλλακτικές δραστηριότητες με αμφίβολα αποτελέσματα;
Διαβάστε επίσης
- Πώς να απελευθερώσετε τη δημιουργικότητα: επιστημονικές μέθοδοι εκπαίδευσης στη δημιουργικότητα
- Γιατί αναβάλλουμε πράγματα: οι ψυχολογικές ρίζες της αναβλητικότητας
