Ο εγκέφαλός μας δεν είναι μια τέλεια συσκευή καταγραφής- ανακατασκευάζει ενεργά το παρελθόν.
Αυτή η ανακατασκευή οδηγεί μερικές φορές σε ψευδείς αναμνήσεις – τη βεβαιότητα γεγονότων που δεν συνέβησαν ποτέ, σύμφωνα με έναν ανταποκριτή του .
Ένας από τους βασικούς μηχανισμούς είναι το σφάλμα πηγής, όπου το άτομο ξεχνάει ακριβώς από πού έλαβε την πληροφορία. Ως αποτέλεσμα, τα όνειρα, η φαντασία ή οι ιστορίες άλλων μπορεί να εκληφθούν λανθασμένα ως πραγματικές προσωπικές εμπειρίες.
Φωτογραφία: Pixabay
Η επίδραση ξένων πληροφοριών είναι ένας ισχυρός παράγοντας στη διαμόρφωση ψευδών αναμνήσεων. Οι καθοδηγητικές ερωτήσεις, τα συνθήματα ή η συζήτηση ενός γεγονότος μπορούν να ενσωματώσουν διακριτικά ξένες λεπτομέρειες στη δική μας μνήμη.
Η συναισθηματική κατάσταση παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο, ιδίως τα υψηλά επίπεδα στρες ή τραύματος. Τα έντονα συναισθήματα μπορούν τόσο να ενισχύσουν τη μνήμη των πραγματικών λεπτομερειών όσο και να συμβάλουν στη διαστρέβλωση ή την επαύξηση της εικόνας ενός γεγονότος με μυθοπλασία.
Το φαινόμενο της σύγχυσης εκδηλώνεται έντονα σε ορισμένες νευρολογικές παθήσεις, αλλά απαντάται και σε υγιείς ανθρώπους. Ο εγκέφαλος γεμίζει αυτόματα τα κενά της μνήμης με λογικές αλλά φανταστικές λεπτομέρειες σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει μια συνεκτική αφήγηση.
Η διαδικασία της επαναπαγίδευσης της μνήμης καθιστά τις αναμνήσεις μας ευάλωτες σε αλλαγές κάθε φορά που τις ανακτούμε. Όταν ανακαλούμε ένα γεγονός, ο εγκέφαλος μπορεί να το τροποποιήσει πριν το “αποθηκεύσει” ξανά, προσθέτοντας νέες παραμορφώσεις.
Οι κοινωνικές πιέσεις και οι προσδοκίες των άλλων μπορούν να ωθήσουν ένα άτομο να αποδεχτεί ψευδείς αναμνήσεις. Η επιθυμία να συμμορφωθεί κανείς με μια ομάδα ή να ικανοποιήσει μια φιγούρα εξουσίας μπορεί να υπερισχύσει της εμπιστοσύνης στη δική του εμπειρία.
Η υποβλητικότητα, ιδίως στα παιδιά ή σε ορισμένες καταστάσεις συνείδησης, αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού ψευδών αντιλήψεων. Επαναλαμβανόμενες καθοδηγητικές ερωτήσεις ή τεχνικές μπορούν να οδηγήσουν ένα άτομο να πιστέψει μια μυθοπλασία.
Οι ψευδείς αναμνήσεις μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες, από προσωπικές οικογενειακές συγκρούσεις μέχρι λανθασμένες νομικές αποφάσεις. Η βεβαιότητα της αυθεντικότητάς τους τις καθιστά ιδιαίτερα ανθεκτικές στην αναίρεση.
Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και των μεταγνωστικών δεξιοτήτων είναι το πρώτο βήμα για την άμυνα. Η κατανόηση του γεγονότος ότι η μνήμη είναι εύπλαστη και επιρρεπής σε σφάλματα βοηθάει στην πιο προσεκτική αντιμετώπιση των αναμνήσεων.
Η επαλήθευση των αναμνήσεων με αντικειμενικά στοιχεία – φωτογραφίες, ημερολογιακές εγγραφές, μαρτυρίες άλλων – είναι ένα σημαντικό εργαλείο. Επιτρέπει τη διάκριση των πραγματικών γεγονότων από τις τεχνητά δημιουργημένες κατασκευές.
Η επίγνωση των μηχανισμών της μνήμης μας δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουμε το παρελθόν μας πιο συνειδητά και να μειώνουμε την επίδραση των ψευδών αναμνήσεων στο παρόν. Η γνώση της ύπαρξής τους είναι το κλειδί για μια πιο ακριβή αντίληψη της δικής μας ιστορίας.
Διαβάστε επίσης
- Ευτυχία και αποτυχίες: Τι σας εμποδίζει να απολαμβάνετε τη ζωή και πού κρύβεται το κλειδί της πραγματικής τύχης
- Πώς να σταματήσετε να εξαπατάτε τον εαυτό σας και να γίνετε επιτέλους ευτυχισμένοι: μια απλή συμβουλή ψυχολόγου από ψυχολόγους
